Working language

‘The working language on board this vessel is English.’ Deze zin staat op de eerste bladzijde van ons scheepsdagboek. Dat moet van de scheepvaartinspectie zodat er geen misverstand kan ontstaan: het betekent zoiets als, wij gebruiken/verstaan Engels.

   Je zou zeggen, in de scheepvaart spreekt toch iedereen Engels, het is immers een internationale aangelegenheid? Maar nee, zó eenvoudig ligt het niet. Gebrek aan goed geschoold personeel, de verlokkingen van nog goedkopere bemanningen (wat te zeggen van matrozen uit Nepal die ik eens tegenkwam?), versoepeling van de eisen waaraan een zeevarende moet voldoen, kortom allemaal niet bevorderlijk voor de omgangstaal.

   Maar geen nood: het boekje ‘Standard Vocabulary For Mariners’ brengt uitkomst. Dit is een handleiding die in simpel Engels de zeeman helpt te communiceren met anderen. Daar moest ik aan denken, vorig jaar winter in de Baltic, onderweg naar Gdansk.

   Komend vanaf de Fehmarbelt passeer je een knooppunt van verschillende routes. Ook liggen er een aantal ondieptes. Daardoor lijkt het zo nu en dan dat tegemoetkomende schepen op aanvaringskoers liggen. Eén blik op de kaart leert echter dat een dergelijke tegenligger, als hij tenminste het scheidingsstelsel volgt, koers moet wijzigen en op veilige afstand ‘rood op rood’ passeert. Maar niet iedere zeevarende bleek dit inzicht te hebben.

   Kort voordat wij koers moesten wijzigen werden we opgeroepen door een tegemoetkomend schip. De conversatie ging ongeveer als volgt: ‘Sheep on my bow… eh… Gd$%##@… why…eh… you come so...close!’

Vruchteloos probeerde ik mijn collega-‘officier’ uit te leggen dat wij binnen een paar minuten koers zouden wijzigen. Zonder resultaat: ‘Sheep, you…eh… go away... you red to red! I callink captain!’

Ik ben toen maar iets eerder onze nieuwe koers gaan voorliggen. Wel vroeg ik hem naar zijn adres, zodat ik een exemplaar van de Standard Vocabulary kon opsturen, maar die vraag begreep hij nog minder dan zijn zeekaarten.

   Denk nu niet dat wij Nederlanders ons altijd zo geweldig redden in het Engels. Vol verbazing bekeek ik een voorraadlijst die mijn tweede stuurman had vertaald. We bleken vijftien bussen crawling oil en 24 floor towels aan boord te hebben. In Gdansk aangekomen waarschuwde dezelfde stuurman de loods toen het ging sneeuwen: ‘The deck may be glad!’

Op sommige schepen zou de eerste zin in het journaal dan ook moeten luiden: ‘The working language on board this vessel is broken English’. Als dit nog te onbegrijpelijk is kan men volstaan met: ‘Me speak pit-coal English’…

De Dominicaanse Republiek is een land die onder de categorie ‘cadeautjeslanden’ valt. Dat betekent dat er véél autoriteiten aan boord stappen met véél, grote, lege tassen. Tijdens manoeuvreren zag ik de bui al hangen: de kade kleurde zwart van de mannetjes in uniform, heel gewichtig allemaal.

   ‘Kap, er staan véértig mannetjes klaar voor inklaren…’ De stuurman had hen behulpzaam geteld en kon een ondertoon van leedvermaak niet onderdrukken. Ik zuchtte en controleerde nog maar eens of het papiervak van het fotokopieerapparaat vol genoeg zat.

   De opluchting was groot toen bleek dat de groep het voltallige buschauffeurkorps was dat de nieuwe bussen in ontvangst kwam nemen.

Eenmaal opgelucht ben ik vrijgevig en het duurde niet lang of de hoofdbuschauffeur had een aantal biertjes achter zijn kiezen. Hij stond er vervolgens op achter het stuur van de eerste bus plaats te nemen tijdens lossen. Toen hij hoog door de lucht vloog konden wij hem horen juichen. (Mogelijk is toen het woord airbus ontstaan, later vooral in de luchtvaart gebruikt.)

Tsja, nieuwe speeltjes maakt van volwassenen kinderen.

Na drie dagen begon het topje te ontsteken. Ik had er natuurlijk Betadinezalf op moeten doen. Alsnog ontsmetten die vinger! Vroeger zat ik als kind regelmatig met allerlei lichaamsdelen in een bakje met sodawater. Een probaat middel. Helaas hadden wij alleen caustic soda aan boord. Een zwerende vinger in de caustic soda is als babybilletjes poederen met ongebluste kalk. Het geeft een onbevredigend resultaat.

Gelukkig heeft waspoeder een soortgelijk effect als soda. En zo zat ik dagelijks met mijn hand in een lauwwarm sopje. Daarna heel voorzichtig afdrogen en een dot Betadinezalf met een pleister.

   Een kapitein kan heel goed zijn werk doen zonder optimaal functionerende middelvinger. Maar je moet dan wel oppassen dat je die ontstoken vinger niet stoot. Toen ik achteloos een stofje wegsloeg met mijn gekwetste vinger ontsnapte spontaan een kreet die in de oertijd zijn oorsprong moet hebben gehad.

   In Pointe Noire aangekomen lagen wij langszij een offshoreschip waarop onze lading moest worden gelost. In de offshore doet echter niemand iets voordat er uitvoerig een meeting is gehouden. Ook ik was hierbij uitgenodigd en toen gevraagd werd of alles duidelijk was stak ik mijn hand op. Daarbij stootte ik tegen een boekenplankje. Voor ik het wist ontsnapte mij een bloedstollende kreet. Verschrikt keek iedereen op naar die woesteling die daar met opgeheven middelvinger en een gekwelde grimas op zijn gezicht het woord vroeg. Ik had plotseling de onverdeelde aandacht.

Terug van verlof kost het mij een week om in te slingeren. Niet omdat ik niet meer weet hoe alle knopjes werken, maar tussen huispantoffels en zeelaarzen zit een wereld van verschil.

   Eenmaal aan boord begin ik daarom met lezen. Dit omdat tijdens mijn verlof beleidsmakers, reders en overheden onvermoeibaar bezig zijn met het produceren van regeltjes, veranderingen en het doorvoeren van nieuwe wetgeving. Dag in, dag uit.

   Een uur lang begroef ik me in de meest recente rederijorders, de laatste regelgeving, instructieboeken en de Playboy, toen mijn oog viel op de voorpagina van Weekblad Schuttevaer. Wat was dat? ‘Machinist zeeschip straks aan wal’. Lichtelijk verontrust greep ik de krant. Want wie gaat straks bunkeren en wie repareert de vaatwasmachine van de kok? Ik las in het bericht dat net als in de luchtvaart (…) de functie van hoofdwerktuigkundige ter discussie staat. Wist ik niet. Mij wordt ook nooit wat verteld.

   ‘Aanleiding is het tekort aan zeelieden en dan in het bijzonder machinisten’ las ik. Want, ‘de functie is minder interessant geworden’ en ‘er is minder te doen voor een machinist en dat doet zijn arbeidsvreugde geen goed’. Arme, arme machinisten en wát goed van de reders, ministerie van V&W en Nautilus dat ze proberen te voorkomen dat machinisten troosteloze, verzuurde mannetjes worden door ze aan de wal te houden.

   Diep geroerd las ik verder. Er komen in plaats van een stuurman en een HWTK nu twee frisse, net van school gerolde marofs. Deze ‘jonge officieren staan nog in het begin van hun carrière en zullen het beheer van een eenvoudige machinekamer een goede uitdaging vinden en het zal hen het gevoel geven echt ergens verantwoordelijk voor te zijn’.

   Vol arbeidsvreugde zullen zij bij elk mankement telefoon of Internet gebruiken om via een soort callcentre (shore based maintenance bedrijf) 24 uur per dag advies te krijgen. (‘We wilden een zuiger trekken, moeten we de motor eerst uitzetten, en zo ja hoe?’)

   Snel ging ik het goede nieuws aan onze HWTK vertellen. Na mijn opgewonden verhaal keek hij somber voor zicht uit.

   ‘Marofs? Dat experiment was toch mislukt? Alleen op braderieën met oude ambachten kom je die nog tegen. Zitten ze naast een schapenscheerder of klompenmaker en…’

Zo mopperde hij nog wat door. Geen arbeidsvreugde te bespeuren bij deze man.

Maar mijn enthousiasme wankelde. Gelukkig werd aan het eind van het artikel de lezer uitgenodigd om te reageren. Nou, bij dezen!

Vol bewondering loop ik met mijn hoofd in mijn nek door de straten, een fototoestel aan mijn oog gekleefd. Plotseling schopt mijn voet ergens tegenaan, een luid gerinkel weerklinkt. Bij mijn volgende stap nog meer herrie, alsof een glasbak wordt geleegd.

Voorbijgangers stoppen, een Hollandse vloek ontsnapt aan mijn lippen, maar breekt halverwege af…

   Ik sta als bevroren en staar in het granieten gezicht van paus Johannes Paulus II. Hij lijkt mijn vloek niet te hebben verstaan, misschien was ‘Bedankt voor die blumen’ het enige Nederlands dat hij machtig was. Gelukkig. Hij glimlacht zelfs naar me. Vanaf zijn sokkel overziet hij de voorbijgangers met milde blik, zijn rechterhand geheven in een zegenende groet, in zijn linkerhand een staf. Zijn stenen mijter losjes op zijn hoofd.

   Aan zijn voeten strekt zich een zee van lantarentjes uit, met kaarsjes erin. Duizenden en duizenden lichtjes, netjes rond het levensgrote standbeeld geschikt. Een aantal ligt nu aan scherven door mijn onoplettendheid.

   Maar niemand die me verwijtend aankijkt, een middelvinger opsteekt of me uitfoetert. Een vrouw bukt en zet de gevallen lichtjes weer recht. Onhandig, mijn hand brandend aan het hete kaarsvet, help ik haar.

Gdansk lijkt soms wat op Amsterdam, maar is het niet.

Ergens in de zeventiende eeuw woonde hier een prins met zijn jonge bruid, een wulpse schoonheid. De prins was regelmatig van huis (naar de Olympische spelen, een conferentie over water, noem maar op…) en dus verveelde de freule zich. Aan de overkant van de Seine stond een klooster, bevolkt door monniken, stoere harde werkers. De hele dag in de weer met het brouwen van bier. Soms werkten ze op het veld, met ontbloot bovenlijf. Vanaf de kasteeltoren had de freule een goed uitzicht op de gespierde mannen en om een lang verhaal kort te houden: er ontstond tussen haar en één van deze monniken iets moois. Een intieme, doch verboden relatie.

   Wanneer de prins weer eens langs de zijlijn van een sportveld stond, hing zijn gemalin haar korset in de vlaggenmast ten teken dat de kust vrij was. De uitverkoren monnik stak très vite de Seine over en liet, in het kasteel gekomen, zijn celibaat voor wat het was en zijn pij zakken.

   Natuurlijk kwam de prins een keer onverwacht thuis en trof zijn gemalin aan in een houding, die niet in overeenstemming was met haar huwelijksgeloften. En omdat de monnik geen afdoende verklaring kon geven waarom zijn pij op de vloer slingerde en zijn handen door de...eh... Franse alpen dwaalden, ontstak de prins in grote woede. Hij flikkerde de gebronsde monnik met witte billen in de Seine en stak met zijn degen de freule neer. Zij had intussen snel haar korset weer aangetrokken en dat kleurde rood door haar bloed.

   Wanneer de ‘Bore’ de Seine opstormt kun je, als je goed kijkt, een rood bevlekt korset zien hangen aan de vlaggenmast van Chateau le Corset Rouge…

  Deze hele procedure herhaal je enkele malen en, het is immers een vrije dag, na de oefening hou je een evaluatie met een biertje erbij. Om het zout weg te spoelen (daar heb je nog aardig wat bier voor nodig, zou je zo niet zeggen…)

   Na deze nuttige oefening togen we de bergen in, op goed geluk. Nou ja, bergen, wij Hollanders vinden alles hoger dan een dijk al gauw een berg. Na twee uur klimmen arriveerden we op de top, zo’n 300 meter hoger.

   Daar kwamen we twee Japanners tegen, vermomd als echte bergbeklimmers: stevige schoenen, een bloeddrukmeter om de pols, een stok voor de balans, een rugzak met Red Bull-drankjes en op hun neus een space-zonnebril. Ze droegen nog net geen zuurstofmasker en leken teleurgesteld, dat ze op de top geen eeuwige sneeuw, maar een stel buitenlanders aantroffen. Nog verbaasder waren ze over ónze uitrusting: fototoestel en een blik bier van een halve liter.

   Na de afdaling hebben we in de stad nog wat gegeten. Ik meen me te herinneren een sandwich die we, met behulp van stokjes, genuttigd hebben.

Het was een fijne en leerzame dag.