Oplichterij

Onlangs stond deze krant bol van toekomstgerichte innovaties voor de scheepvaart. Een dúurzame toekomst. Tal van bedrijven etaleerden in de bijlage hun nieuwe, schone ideeën op het gebied van brandstoffen, verbeterde vorm van het onderwaterschip en andere duurzame vernieuwingen. De hele krant stond in het teken van positieve veranderingen in de scheepvaart.

   Dat geeft hoop voor veel mensen, dacht ik toen. Het duurde even, maar het gaat nu toch echt gebeuren, die groene scheepvaart! Binnenkort zou zelfs de IMO, de Internationale Maritieme Organisatie, die normaal gesproken net zo snel reageert op vernieuwingen als een slak met Alzheimer, gaan stemmen over het Net-Zero Framework, regelgeving voor een nog schonere scheepvaart. Deze regelgeving was al goedgekeurd in april 2025 en zou naar verwachting in 2027 van kracht worden. Dacht ik.

   Helaas had de IMO niet gerekend op de inauguratie van een klimaat-ontkennende, narcistische en zeer koers-onvaste baas van een niet eens zo groot maritiem land. Want hoeveel koopvaardijschepen voeren eigenlijk de Amerikaanse vlag? Dat blijken er ca. 188 te zijn, met een BRT groter dan 1000 ton. (Onder Nederlandse vlag staan 1146 schepen geregistreerd…) En hoeveel Amerikaanse zeelui zouden er nog varen? Ik vrees, wanneer je marine niet meetelt, dit er bedroevend weinig zullen zijn.

   Dat weerhoudt de president er niet van een grote muil op te zetten met als gevolg: ‘IMO zwicht voorlopig voor druk van Trump.’ Amerika (lees: Trump) is ‘fel tegen de nieuwe milieuwetgeving en zette grote druk op landen om tegen te stemmen, terwijl er al een meerderheid was behaald.’

   Natuurlijk wordt Trumps beproefde wapen weer eens ingezet. Nee, er wordt geen vliegdekschip richting landen die vóór zijn gedirigeerd, wel wordt gedreigd met torenhoge sancties in de vorm van boetes, visbeperkingen en extra havenkosten. Het zegt wat over de botte manier van ‘regeren’ van Trump. En Trump zou Trump niet zijn als hij zich niet uit zou laten in de krachtigste termen die hij kan bedenken om zijn besluit toe te lichten.

   Het IMO Net-Zero Framework, met de ambitie de uitstoot van zeeschepen tot nul te reduceren (in 2025) noemt hij botweg ‘oplichterij’, ‘groene nepbelasting’ en ‘mondiale koolstofbelasting’.  

Maar wie kan er nu tegen zijn dat schepen minder vervuilen? Alleen een autocraat die ontkent dat er überhaupt schade aan het milieu (en klimaat) wordt toegebracht.

   Ook onze eigen redersvereniging is zwaar teleurgesteld dat de stemming om de nieuwe aanpassing er doorheen te loodsen vertraging oploopt. Ik heb regelmatig kritiek op deze vereniging; nu sta ik vierkant achter hen.

Nieuwe modetrends

‘Kom, laat ik mezelf eens een beetje verwennen,’ had C.J.B. Verpatsen, CEO van een groot vastgoedimperium gedacht en was afgereisd naar de jaarlijkse Genua Boatshow.

   ‘Even een jachtje kopen,’ en daar gaat hij, langs de kades waar tientallen peperdure jachten liggen te pronken. Maar dat valt nog niet mee: er liggen zoveel luxe vaartuigen…

Gelukkig lopen er veel mensen die er verstand van hebben. Vaak representeren ze de bouwer of ontwerper van de jachten en bieden als geoliede machines hun koopwaar aan.

   Er staat een interessant verslag over deze bootshow in de krant die mijn fantasie prikkelt. 

Neem bijvoorbeeld dit: de jachten zijn erg onderhevig aan modetrends! Wanneer je met een poederpruik, kastoor, kniebroek of een wambuis ergens op straat loopt, maak je toch een ietwat ongebruikelijke indruk; het modebeeld is intussen wel wat veranderd. Maar wanneer je met een jacht, uitgerust met ouderwets gouden kranen in je badkamer, komt aanvaren zal toch niemand zeggen: ‘Wat doe jij nou? Dat kan écht niet meer hoor, die gouden kranen…!’

   Maar het blijkt anders. ‘De moderne miljonair wil kwaliteit, maar geen opvallend goud, marmer of blingbling,’ beweert een dame die er verstand van heeft. En daar hebben de miljonairs het maar mee te doen.

   ‘Ik wil graag een schip met een marmeren vloer en gouden kranen in mijn badkamer,’ zegt meneer Verpatsen op de bootshow.

De dame met verstand van modetrends op dure jachten verschiet van kleur: ‘Dat kan écht niet meer, meneer! Dat is zó 2010! Die worden niet meer gemaakt. Maar kijk eens in de badkamer van dit jacht. Hoogwaardig en extra dikke PVC-kranen. En de vloer is samengesteld uit minimaal 100-jaar oude eikenbomen, het hout op kleur gesorteerd! Licht beige…’

   Zou het op deze manier gaan? Hoe weten de scheepsinterieur-experts hoe de toekomstige miljonair zijn boot wil hebben ingericht? Hoe weten ze dat een jacht uitgerust moet zijn met een wc, die doormiddel van een touchscreen kan worden doorgespoeld?

Of het haakje waar je handdoek aan gehangen moet worden. Daar wordt ook zorgvuldig over nagedacht want ‘je mag niet gewond raken wanneer je ertegen stoot als het schip te veel rolt…’ Alsof miljonairs eerst wachten op een flinke storm en dan zeggen: ‘kom op, eens kijken wat mijn jacht kan!’ In mijn herinnering liggen die jachten voornamelijk mooi te wezen in de haven.

Verduurzaming

Sommige mensen die ooit op mijn website een kijkje hebben genomen weten dat ik kort bij Greenpeace heb gevaren. Nog een weetje, maar wat niet op mijn website is terug te vinden: mijn hele leven heb ik een gezonde belangstelling voor ‘het milieu’ gehad. Ik bedoel hiermee dat ik het niet aan kon (en kan) zien wanneer de omgeving vervuild wordt door onachtzaamheid, gemakzucht of kwade opzet.

   Het begon al vroeg, die bezorgdheid voor het milieu. Geboren in een dorp was de natuur altijd dicht om ons heen. Rondom het ouderlijke huis waren braakliggende veldjes te vinden waar mijn broertjes en ik hutten bouwden, gebeten werden door bloedzuigers in de sloot en op den duur precies wisten waar brandnetels stonden en hoe het ‘onkruid’ heette. Toen het terrein, voor ons een paradijselijke speelplek, plaats moest maken voor een flat en winkelcentrum waren wij buurtkinderen erg boos. Op dat veldje, waar de bulldozer al klaar stond om alle bomen en planten te verwoesten, kwamen wij in actie.

   Met boomstammetjes en kluiten aarde blokkeerden wij de rupsbanden van de bulldozer en aan de cabine plakten wij een protestbord. ‘Dag vogels, dag bloemen, dag vissen’ stond erop. (Pipo de Clown was destijds erg populair op televisie…) De andere morgen kwam de bulldozerchauffeur, zei dat hij het heel sympathiek vond dat de kinderen opkwamen voor dat ‘stukkie groen’, startte de motor, hobbelde over onze versperring en ging aan het werk. Het maakte diepe indruk op mij en het heeft zeker invloed gehad op mijn latere keus een paar jaar bij Greenpeace te gaan varen.

   Ook na die tijd bleef ik met verbazing en bezorgdheid de ontwikkelingen op milieugebied volgen. Toen ik stuurman was trachtte ik afval aan boord te houden, waarna het op last van de kapitein toch over de muur ging. Olieresten, polyprop-trossen, verfblikken, ladingrestanten en kombuisafval, álles ging in die tijd overboord. Er was vaak simpelweg geen alternatief; in de havens ontbrak het aan vuilophaalfaciliteiten…

   Toch kwam daar langzaam verandering in. De Marpol-regelgeving werd een belangrijke (en vaak gecontroleerde) regelgeving. Er kwamen faciliteiten in havens, olielozingen werden streng verboden en er wordt secuur gehandhaafd.

   Wanneer ik weer eens op sociale media iets deel of schrijf over het milieu komen er soms reacties als: ‘ik zie op jouw profiel dat je je hele leven op zwaar vervuilende stookolieschepen (…) hebt gevaren…’

   Goed nieuws, geachte reageerders: hoewel scheepvaart verduurzamen al lang geleden is begonnen, gaat het nu hard. Editie 39 van deze krant was gevuld met artikelen over vergroenen, ammoniak als brandstof, waterstofmotoren, hybride voortstuwingen, verduurzaming, stekkerschepen, kortom alles om uitstoot drastisch te verminderen en op den duur helemaal tot nul te brengen. Dat gaat niet van de ene op de andere dag, er zijn mensen voor nodig die actie ondernemen om verandering op gang te brengen. Misschien zoals die kinderen die op een braakliggend landje een bulldozer blokkeerden.

Betaalde vakantie

Mijn werkzame leven heeft zich voor het allergrootste gedeelte afgespeeld op zee. Van jongs af aan had ik interesse in varen. Vaak werd er gevraagd: waarom ben je gaan varen? Om de wereld te ontdekken, was mijn steevaste antwoord. Natuurlijk is het geweldig om met een groot schip allerlei soorten lading te vervoeren, hoe groter en ingewikkelder hoe beter! Maar veel belangrijker was voor mij: waar moet de lading naar toe?

   Want wanneer je zeeman bent, zeker op de wilde vaart (dus geen lijndienst) is het elke keer weer een verrassing waar je nu weer terecht komt en vooral, wat er daar te beleven valt. Daardoor bleef het varen interessant, ook wanneer we voor de zoveelste keer diezelfde zware vaten aan dek hadden liggen. Lading is maar lading, hoe groot, zwaar of ongebruikelijk dan ook. De laad - en loshaven was steeds het belangrijkste voor mij. Is er hier nog wat te beleven, was dan meestal de vraag.

   Zo kan ik, scrollend in mijn uitgebreide fotoarchief, stellen dat het varen mij meer heeft opgeleverd dan de mooist denkbare vakantie. Natuurlijk, ik monsterde niet aan om (betaalde) vakantie te vieren, maar was allerminst teleurgesteld als we in de haven gelegen een dag vertraging hadden, het weer niet meehielp om te lossen, er lokale feestdagen gevierd moesten worden of er gewoon tot vijf uur in de middag gewerkt werd en nachtploegen te duur waren.

   Anders had ik nooit over Kaap de Goede Hoop gelopen, had ik nooit een hele dag het tempelcomplex in Kyoto verkent, in Pompeji rondgeslenterd, met een brok in de keel het atoombommonument in Hiroshima bekeken of een rodeo in Houston bijgewoond in Houston of over de betoverende stranden van New Caledonië gelopen.

   Niet alleen aan land beleefde ik tijdens mijn zeemanscarrière de mooiste momenten, ook varende: langs tal van kapen, zeestraten, eilanden, ploegend door dik poolijs, ver het binnenland in over de grootste rivieren van de wereld, langs werkende vulkanen zoals de overblijfselen van de Krakatau. Onvergetelijk mooi.

   En toch begon langzaamaan het tij te keren: steeds vaker lees ik over efficiëntie en automatisering. De schepen worden efficiënter, de havenfaciliteiten geautomatiseerd, havens sturen (container)schepen na een vastgestelde tijd weer naar buiten. Steeds vaker meren schepen vér van de bewoonde wereld af, in desolate industriegebieden. Dan loont het niet meer eventjes de wal op te gaan want te ver weg en te kort tijd. Logisch: de reders moeten geld verdienen en schepen zijn nu eenmaal duur, zeker wanneer ze niks liggen te doen in een haven!

   Helaas lijkt het dat in de efficiency-drift de zeeman vergeten wordt. Zet maar internet aan boord, dan kan ie gamen na zijn werk, wanneer het schip achter gesloten hekken ligt in de Prinses Amaliahaven op de Tweede Maasvlakte. Zoiets.

   Misschien toch de uitzendtermijn verkorten? Zeker is dat het type zeeman die zijn hele leven blijft varen goeddeels is uitgestorven.

Sportvisboten

Achter in mijn tuin, die grenst aan een boerensloot, ligt mijn aluminium visbootje op een zelf in elkaar geknutseld hellinkje. Nou ja, visbootje, nog nooit heb ik met dit bootje één vis gevangen. Ik gebruik het dan ook alleen zo af en toe om door de boerensloten te varen. Het bootje is fluisterstil, het wordt voortgestuwd door een elektromotor. Ik ben er erg tevreden mee.

   Sommige mensen willen echter wat groters, ze hebben kennelijk meer geld en willen wat sneller varen dan die 3 knopen welke mijn consolebootje maximaal kan halen. (6 uur volle kracht op één accu, ongeveer 6 kilometer per uur, vertelde de verkoper van het motortje mij).

   In Vancouver, Canada heb ik grotere sportvisboten zien liggen. Die hebben nog het meest weg van een soort overmaatse badkuip, spits uitlopend in een soort boegspriet die wat weg heeft van een loopplank. Wat je zoal uitvoert op een boegspriet waarop je kan lopen (met railinkje rondom), geen idee. Maar op bijna alle boten die zichzelf sportvisboot noemen zit een dergelijke constructie.

   Verder valt het dekhuis op. De voorste ramen staan absurd schuin naar achteren waardoor er misschien een mooie lijn in de boten valt te ontwaren (voor de liefhebber), maar wat mij bijzonder onpraktisch lijkt (minder ruimte binnen). Bovenop prijkt het stuurhuis met dezelfde achterover hellende ramen. Daar weer bovenop staat vaak een glimmende constructie die wel wat weg heeft van een overmaatse kinderstoel. Je kan de kinderstoel bereiken doormiddel van een smal, gammel laddertje. Vanaf deze hoge plek is het soms mogelijk je boot ver beneden je zitplaats te besturen. Tip: verander niet te bruusk van koers daar je het risico loopt uit de kinderstoel gezwiept te worden; de sportvissersboten staan niet bekend om hun robuuste stabiliteit…

   Maar goed, deze boten worden wel frequent gebruikt om vissen te vangen op zee.

Niet lang geleden werd ik geattendeerd op nog een type sportvisser. In 2024 werd de Special One opgeleverd door Royal Huisman. Een soort speedboot van 52 meter lang, gebouwd als een sportvisboot die vergelijkbaar is met de Canadese. De boegspriet ontbreekt maar ook dit schip (je kunt het geen boot meer noemen) heeft het ene dek na het andere. Ik tel er vier boven elkaar steeds kleiner wordend door die achterover hellende ramen. Het is het grootste sportvisjacht ter wereld, laat de beschrijving mij weten.