Sportvisboten

Achter in mijn tuin, die grenst aan een boerensloot, ligt mijn aluminium visbootje op een zelf in elkaar geknutseld hellinkje. Nou ja, visbootje, nog nooit heb ik met dit bootje één vis gevangen. Ik gebruik het dan ook alleen zo af en toe om door de boerensloten te varen. Het bootje is fluisterstil, het wordt voortgestuwd door een elektromotor. Ik ben er erg tevreden mee.

   Sommige mensen willen echter wat groters, ze hebben kennelijk meer geld en willen wat sneller varen dan die 3 knopen welke mijn consolebootje maximaal kan halen. (6 uur volle kracht op één accu, ongeveer 6 kilometer per uur, vertelde de verkoper van het motortje mij).

   In Vancouver, Canada heb ik grotere sportvisboten zien liggen. Die hebben nog het meest weg van een soort overmaatse badkuip, spits uitlopend in een soort boegspriet die wat weg heeft van een loopplank. Wat je zoal uitvoert op een boegspriet waarop je kan lopen (met railinkje rondom), geen idee. Maar op bijna alle boten die zichzelf sportvisboot noemen zit een dergelijke constructie.

   Verder valt het dekhuis op. De voorste ramen staan absurd schuin naar achteren waardoor er misschien een mooie lijn in de boten valt te ontwaren (voor de liefhebber), maar wat mij bijzonder onpraktisch lijkt (minder ruimte binnen). Bovenop prijkt het stuurhuis met dezelfde achterover hellende ramen. Daar weer bovenop staat vaak een glimmende constructie die wel wat weg heeft van een overmaatse kinderstoel. Je kan de kinderstoel bereiken doormiddel van een smal, gammel laddertje. Vanaf deze hoge plek is het soms mogelijk je boot ver beneden je zitplaats te besturen. Tip: verander niet te bruusk van koers daar je het risico loopt uit de kinderstoel gezwiept te worden; de sportvissersboten staan niet bekend om hun robuuste stabiliteit…

   Maar goed, deze boten worden wel frequent gebruikt om vissen te vangen op zee.

Niet lang geleden werd ik geattendeerd op nog een type sportvisser. In 2024 werd de Special One opgeleverd door Royal Huisman. Een soort speedboot van 52 meter lang, gebouwd als een sportvisboot die vergelijkbaar is met de Canadese. De boegspriet ontbreekt maar ook dit schip (je kunt het geen boot meer noemen) heeft het ene dek na het andere. Ik tel er vier boven elkaar steeds kleiner wordend door die achterover hellende ramen. Het is het grootste sportvisjacht ter wereld, laat de beschrijving mij weten.

Vijftig jaar Sail

Het zal geen lezer met maritieme interesses zijn ontgaan: Sail Amsterdam gaat weer van start, (of is inmiddels alweer voorbij). Ik sta verbaast over de tijd: aangezien dit de tiende aflevering is van Sail is het inmiddels 50 jaar geleden dat de eerste editie plaatvond! Vijftig jaar, een halve eeuw! Op zich is dit niet lang; wel een schok dat ik deze eerste Sail bewust heb meegemaakt.

   Sail Amsterdam 700 heette de eerste aflevering, omdat Amsterdam 700 jaar bestond. Het leek de raadsleden van de gemeente wel grappig de haven weer eens een keer vol zeilschepen te zien. Dat kon toen makkelijk: in de jaren zeventig ging de ene na de andere scheepswerf failliet, (zee)scheepvaart die in 1975 nog vaak aan de Java-eiland, KNSM-eiland, Rietlanden of Amsterdam Noord lagen, werden verbannen naar nieuwe havens in het Westelijk havengebied, of nog verder van de bewoonde wereld. Ruimte dus aan de oude kades voor zeilschepen die al afgeschreven leken te zijn en alleen door enthousiastelingen gerestaureerd en in de vaart gehouden werden.

   Een van de redenen dat ik op mijn zestiende op mijn opgevoerde Kreidler stapte om naar Velsen te rijden, waren een aantal schepen die ik wel op foto had maar nog nooit in het echt gezien. Allereerst de Amerigo Vespucci, een schip dat toen nog uitgerust was met een aantal (lichte) kanons. De Dar Pomorza was er, de George Stage. Allemaal vierkant getuigde volschepen. En natuurlijk de Gorch Fock, de Roemeense Mircea, de nu verbannen Kruzhenstern, allemaal barken.

   Ik herinner me dat ik ietwat teleurgesteld was vanwege de Nederlandse inbreng.

Toen de Eendracht langs voer voelde ik iets van plaatsvervangende schaamte; was dit het grootste schip waar een zeevarende natie als Nederland mee aankwam? Een uit de kluiten gewassen jacht? Of anders de Freya? Moesten we het daarmee doen?

   Met 700.000 bezoekers was het destijds een evenement van belang, oude glorie, ondanks de inbreng van niet echt oude schepen, laat staan een volschip of bark voor Nederland.

Daar lagen de schepen, midden tussen terreinen vol verlaten en verwaarloosde loodsen van failliete scheepswerven en de vervallen (en verouderde) kades in het oostelijk havengebied,

Robotbootsman

Laatst bekeek ik op social media een filmpje over een pont in Gorinchem met een wel heel bijzonder bemanningslid. In eerste instantie dacht ik een klein, lelijk mismaakt mannetje te zien strompelen naast de baas van de pontrederij, maar al snel werd duidelijk dat dit een humanoid was. Voor mensen die denken dat een bemanningslid altijd een mens is een korte uitleg. Een humanoid is een soort computer in de vorm van een mens, nou ja, ongeveer dan.

   Bij deze rederij moet het bemanningstekort wel heel nijpend zijn dat er een wandelende computer wordt aangeschaft die taken op de pont gaat over nemen. Althans, in de nabije toekomst. Nu is hij (zij? Het?) op proef voor twee jaar, hij/zij/het loopt stage net als de jongens en meiden die van de zeevaartschool afkomen.

   Toch blijven er nog wat vragen zeuren bij mij, over deze digitale bootsman die op het filmpje continu high-fives aan passagiers uitdeelt, maar nog geen tros kan beleggen.

Ik besluit, heel erg van deze tijd, een andere robot een paar vragen voor te leggen. Had mijn digi-zoon mij immers niet recentelijk getoond hoe hij kan praten en vragen stellen aan (of met behulp van) zijn telefoon? En na enige druk van hem heb ik nu ook zo’n alwetende app op mijn telefoon.

   Ik tik de eerste vraag in: waarom heeft deze pontreder een robotbemanningslid aangeschaft aan boord van een van haar schepen? Het zeer uitgebreide antwoord verschijnt in luttele seconden: ‘de reder wil vooroplopen in de modernisering van openbaar vervoer over water’. Verder nog een heel verhaal over toegankelijkheid en klantvriendelijkheid.

   Maar ik vraag door. Is deze robot niet gewoon ter vervanging van een mens?

Mijn telefoonrobot verschiet van kleur; het wordt ten stelligste ontkent: ‘Hier is hoe het écht zit: de robot vervangt geen bemanningslid maar ondersteunt’.

Snel typ ik: maar een robot behoeft geen gage. Er komt direct een antwoord: ‘een robot aan boord betekent (nog) geen ontslag voor bemanning, maar het is wél een strategische investering die – als het bevalt – op termijn tot minder mensenwerk zou kunnen leiden’. 

Zeemansboekje

Laatst werd ik benaderd door een medewerkster van deze krant met de vraag of ik een foto had van mijn monsterboekje. Het was voor een artikel over fraude met deze officiële documenten. Met name buitenlandse zeevarenden op Nederlandse vlag schepen zouden hebben gerotzooid met deze papieren.

   Een zeemansboekje of monsterboekje is een officieel identificatiedocument, net als een paspoort of rijbewijs. Toen ik begon te varen kon je zelfs reizen per vliegtuig door je monsterboekje te laten zien! Ik ben van net na de periode dat die boekjes een lichtgroene, linnen kaft hadden. Mijn eerste boekje, met daarin de machtiging van ‘de wettelijke vertegenwoordiger van de minderjarige’ (mijn pa), had een donkerblauwe plastic kaft, met daarin een uitgesneden venstertje om mijn naam te kunnen zien. Het zag er toen (mijn eerste boekje is afgegeven op 12 juli 1976) tamelijk officieel uit. De bladzijden stonden vol met stempels en handtekeningen van instanties en ambtenaren.

   Dat kwam door de ambtenaar van aanmonstering die persoonlijk aan boord kwam controleren of je beschikte over de benodigde papieren. Ook toen al werd er zo nu en dan fraude gepleegd. Nadat de ambtenaar de schepelingen had ingeschreven, kon het gebeuren dat de zojuist gemonsterde hwtk, na bezoek van de ambtenaar, met een brede armzwaai en een ‘tot volgende keer’ naar huis fietste. Op papier en volgens het aantal monsterboekjes aan boord voldeed men aan de wettelijke bemanningseisen.

   Maar langzamerhand leek het wel of steeds minder autoriteiten het nut van dat boekje begrepen. Op de grens van Brasil en Peru, waar ons schip uit- en ingeklaard werd, bekeken immigratieambtenaren het Nederlandse monsterboekje alsof ze iets dergelijks voor de eerste keer zagen. (En waarschijnlijk was dat ook zo).

   Terwijl het paspoort evalueerde met allerlei ingebouwde elektronische gegevens zoals vingerprints en glimmende futuristische pasfoto’s waarop je absoluut niet mag glimlachen, bleef het monsterboekje een onhandig, ‘landscape’ gedrukt, administratief bewerkelijk en ambtelijk document, aangevuld met het vaarbevoegdheidsbewijs, de geneeskundige verklaring zeevaart, het certificaat maritieme radiocommunicatie, een bekwaamheidsbewijs én alle verdere certificaten, diploma’s en bewijzen van deelname aan allerlei cursussen. De pasfoto werd ‘beveiligd’ met een stempeltje waarop in het Nederlands (lekker internationaal…) stond: ‘Inspectie leefomgeving en transport’. Wat die leefomgeving er mee te maken had bleef vaag.

   Buitenlandse monsterboekjes leken meer op een paspoort, hoewel soms oudere boekjes nog met de hand werden beschreven. De pasfoto toonde een lachende zeeman die soms in niets op de eigenaar van het boekje leek. Eens vroeg ik een Filipijnse zeeman of het boekje wel van hem was.

   ‘Of course!’ lachte hij, ‘then I was much younger…’

   Nee, het verbaast me niets dat er mee gefraudeerd wordt. Tip voor de autoriteiten: cancel dit boekje en check alleen paspoorten, of voorzie deze monsterboekjes, net als de paspoorten, van biometrische kenmerken zoals vingerafdrukken, gezichtsherkenning en fancy blinkende pasfoto’s waarop niet gelachen mag worden.  

Wet bemanning zeeschepen

   ‘De sollicitant voor de functie stuurman zit te wachten in uw kantoor.’

   ‘Ik kom zo, Harry, geef hem maar vast een kop koffie.’

Even later zitten Erik Stumpel, hoofd bemanningszaken van een grote Nederlandse rederij, en Harry Knecht, assistent, tegenover een schuchtere, kleine man die zich duidelijk niet op zijn gemak voelt.

   ‘Dit is Mapalo Wankumbu uit Kaingu, Zambia,’ begint Harry. ‘Ik denk niet dat hij geschikt is om als stuurman te varen op onze schepen… Hij heeft alleen zijn vaarboekje om de Katue River over te steken met een pontje en zijn trainingscertificaat gaat alleen over hoe om te gaan met buitenboordmotoren. Dus ik denk…’ Harry wordt bruusk onderbroken door Erik.

   ‘De nieuwe Wet Bemanning Zeeschepen is duidelijk, Harry! Buitenlandse certificaten en medische keuringen worden in ruime mate erkend. En Makum… Wankalo… eh, die meneer hier heeft vaartijd. Zijn gage wordt aangepast aan de levensomstandigheden van zijn thuisland. Die zijn gelukkig niet zo hoog als hier!’ lacht Stumpel.

   ‘Maar je kan iemand uit Zambia toch niet meteen op zeeschepen laten varen? Het land lígt niet eens aan zee! En zeker niet op schepen onder Nederlandse vlag…’

   ‘Ho, ho, ho!’ buldert hoofd bemanningszaken Stumpel, ‘Niks Nederlandse vlag! Vanaf 1 juli moet je zeggen dat onze schepen ‘op grond van voor Nederland geldende rechtsregels gerechtigd zijn de vlag van het Koninkrijk te voeren!’ Uitdagend kijkt hij Harry aan. ‘Nou, nog meer bezwaren voordat Makulo, Kumbu… deze meneer aan boord kan?’

   ‘Wanneer Mapalo op schepen die eh…op grond van… nou ja, wat we vroeger Nederlandse vlag schepen noemden, komt te varen, wordt het bij iedere Port State Control-keuring aangehouden.  Zijn papieren…’

Smalend lachend onderbreekt Stumpel het betoog.

   ‘Dan vlaggen we het schip om naar Antigua en Barbuda, of zoiets!’ roept hij triomfantelijk. ‘Dat kan óók met de nieuwe wet! Wanneer het gaat om fiscale of regelgevende omstandigheden in een ander land! Nou, win-win of niet soms?!’