Espresso!

Direct toen ik na mijn verlof op de brug kwam wist ik dat er iets veranderd was. Maar wat dat was had ik pas door toen ik een kop koffie wilde maken. Wáár is het koffiezetapparaat gebleven?

Die ouwe, vertrouwde filterkoffiemachine. Op de plek waar dat ding al die jaren heeft gestaan glimt een fonkelnieuw, volslagen onbekend apparaat mij tegemoet. Vol met knopjes en lichtjes.

   ‘Hoe vind je de nieuwe espressomachine?’ vraagt Wiebe, de met verlofgaande kapitein tijdens de commando-overdracht trots.

   ‘Heb ik speciaal aangevraagd! Zelfs Chinese koffie is met deze machine nog lekker!’ jubelt hij.

Mijn antwoord klinkt een beetje zwakjes, zoiets als ‘eh, is dat zo?’

Als een enthousiaste machinist die een nieuwe separator demonstreert drukt Wiebe op een aantal knopjes. Het apparaat begint vervaarlijke geluiden te maken, als een ouwe man die luidruchtig en vooral langdurig  zijn keel schraapt. Ik kijk vol verbazing toe maar er gebeurd niets. Dan ineens komen er uit twee pijpjes donkerbruine straaltjes vocht. Gelukkig heeft Wiebe er een kopje onder gezet.

   ‘Kijk!’ roept hij triomfantelijk, ‘koffie!’

Ik pak het kopje en ruik voorzichtig. Ja, ontegenzeggelijk koffie, maar waarom zit er een dun schuimkraagje op als een slechtgetapte Guinness?

   ‘Nóóit meer filters! Je gebruikt precíes de hoeveelheid koffie die je nodig hebt, geen halve potten koffie meer wegspoelen!’ Het enthousiasme van Wiebe kent geen grenzen.

 

Kronstadt blues

Met een voorzichtige zes en een halve knoop naderen we de stormkering die St. Petersburg - of eigenlijk Sankt Peterburg - beschermd tegen westelijke stormen. De kering is gelegen bij de historische marinebasis Kronstadt. Net wanneer ik de radar afstel op een kleiner bereik voel ik een lichte hand op mijn schouder.

   ‘Sorry, Captain…’ het is de loods, een klein, broos, oud baasje die toch eens een stoere kapitein moet zijn geweest. Zoeven is hij, bepakt met een enorme rugzak, vanaf een behoorlijk stampende loods-tender aan boord geklommen.

   ‘Six knots, Captain…’ ik moet vlak bij hem gaan staan om hem te verstaan, zo zacht praat hij.

Mijn schip vaart tussen de uitnodigend openstaande schuiven door de Nevskaya Guba op, de zon speelt een kiekeboe-spelletje tussen overweldigende regenwolken. De gouden koepel van de Nicolaas Kathedraal schittert boven de bomen, getooid in alle tinten die de Russische herfst kan verzinnen. Die rustige, haast timide loods, het melancholieke van de herfstkleuren, de prachtige luchten, een vreedzaam gevoel krijg je ervan! Alexei, de eerste stuurman, woont in Kronstadt, hij staat naast me op de brug.

   ‘Het is zó goed om weer thuis te komen, kapitein! Ik weet niet, het is alsof je… nou ja… kijk maar…!’

Zie ik het goed, pinkt de stuurman een traantje weg? Sentimenteel die Russen, zodra ze het thuishonk ruiken…

   ‘Captain, please… seven knots.’ Haast onhoorbaar geeft de loods zijn orders.

Erfenis

Misschien een goedkoop woordgrapje maar Ventspils klinkt een beetje als een kerel die aan het bier zit. Totdat een Ventspilsener het uitspreekt: dan klinkt het nérgens naar. Toen de scheepsagent, getooid met een kapitein-Iglo-baardje, de naam van deze Letse plaats uitsprak verstond ik het niet. Ventspils op zijn Lets klinkt alsof de spreker dronken is.

   Letland, ik was er nog nooit geweest. Toen ik - heel lang geleden - begon met varen, kende niemand dat land. In het meest gunstigste geval dachten wij dat het een soort Sovjet-provincie was. Het land ligt dan ook weggemoffeld tegen de Russische grens, samen met Litouwen en Estland.

   In de middag besluit ik een wandeling te maken; de Filipijnse bemanning is mij voor geweest. Als overbeladen pakezels kwamen ze terug. Toen ik vroeg wat ze nou eigenlijk hadden gekocht bleek het voornamelijk chips, chocola, snoep en (goedkope) drank te zijn. Alsof we dat niet aan boord hebben!

   Maar het zegt wel wat van de veranderde welvaart in Letland: was de lokale bevolking veertig jaar geleden nog blij met een stukje zeep, nu kan je er álles kopen. (Dat stukje zeep heb ik van horen zeggen: wanneer je vroeger hier of in Rusland de wal op ging was het raadzaam een paar stukjes zeep mee te nemen. Dan had je het gemaakt, althans bij de vrouwelijke helft van de bevolking…)

   Al snel kom ik de supermarkt tegen waar de matrozen hun geld hebben uitgegeven. Direct na de ingang staan meterslange schappen met drank. Alsof het een eerste levensbehoefte is. Wanneer er na het passeren hiervan nog plaats in het wagentje is kan er nog wat eetbaars mee. Dat lijkt de verkoopstrategie te zijn.

Certificate of Merit

   ‘Lekko anker!’ Vanaf de bak stijgt een bruine stofwolk op. Het schip trilt licht wanneer de ankerketting uit de kluis wordt getrokken. Rede Suez, anchorage E1.

De VHF braakt een constante stroom lawaai uit. Een Chinees probeert Engels te spreken maar het klinkt alsof hij daarbij zijn eigen tong inslikt.

   Aan dek lijkt het alsof de stofwolk uit de kettingbak is neergedaald op dekken, kranen en opbouw, maar het is een dikke laag Saharastof.

   Voor het eerst sinds dagen zien we weer eens blauwe lucht. Gisteren nog leek de atmosfeer op een soort vuile, geelbruine mist, de zon filterend als een schemerlamp met een vuile kap.

   Het anker heeft nog niet gehouden of een viertal bootjes met driftig gesticulerende mannen cirkelen rondom ons schip.

   ‘Sign! Stamp!’ roept een man met een stuk papier in de hand.

   ‘Zal ik de gangway laten zakken, kapitein?’ het is de eerste keer dat de tweede stuurman het Suez kanaal doorgaat.

   ‘Nee!’ roep ik verschrikt, ‘dit zijn gewoon handelaren. Als je die aan boord laat, krijg je ze nooit meer weg!’

En inderdaad. Na een paar minuten vruchteloos proberen ons te overreden de gangway te laten zakken om ‘belangrijke papieren’ te tekenen komt de aap uit de mouw. Of we nog scrap hebben, of oude trossen, willen we  SIM-kaarten kopen misschien, of eeuwenoude Egyptische souvenirs, of…

Nee, dank je. Thuis op de zolder liggen nog stapels kunstwerken op ‘origineel papyrus’.

   Even later komen vier mannen van de quarantaine ons schip inspecteren. Ze zien eruit alsof ze hun eigen naam niet kunnen spellen maar begroeten me als een reeds lang verloren gewaande, maar hervonden vriend. Dan moet je oppassen in Egypte.

   Mijn verbazing is dan ook groot wanneer ik een ‘Certificate of Merit’ te ondertekenen krijg. Hierop lees ik: ‘Master confirms and testifies quarantaine officiers (…) have not asked for or received money, cigarettes or gifts.’ Dit papier teken ik direct!

   Na nog wat papierenwerk denk ik, dat was het weer. Maar de baas van de hygiëne-ridders heeft andere plannen.

In wollige bewoordingen roemt hij de hoogstaande hygiëne op mijn schip. Pas na deze inleiding durft hij het aan: misschien, omdat ik een goede vriend ben…een paar sigaretjes…niet veel…een slofje of twee, drie… heel misschien …?

Met een plechtig gebaar hou ik hem het zojuist getekende Certificate onder zijn neus.

   ‘Helaas’, zeg ik met omfloerste stem, ‘dat zal nu niet meer gaan.’

   ‘Oh… dat papier is maar routine.’ Antwoord de man zenuwachtig.

Ach, misschien kunnen ze hun naam spellen maar een Engelse tekst begrijpen ze zeker niet.

Biersproeifestival

 

   Ach! Kijk nu toch eens, wat leuk! Wanneer ik op een verloren avond mijn analoge fotobestand digitaliseer, kom ik een opmerkelijke foto tegen. Ergens op de Keyserlei, in Antwerpen zit mijn glimlachende vrouw, zo lang geleden. O, wat is ze op deze foto jong! De opname dateert van vóór het ISPS tijdperk, familie mocht toen nog gewoon aan boord, zonder dat ze als potentiele terrorist beschouwd werden. Het was de tijd dat álle zeelui zware shag rookten en elke dag bier dronken. Dat was normáál en of het goed voor je lijf was? Wie dacht dáár nu aan?

   Druppelsgewijs komt de herinnering van die reis terug. De vliegreis naar Zuid Afrika, daar opstappen. Varen via Ghana en Spanje naar de Baltic en daarna Italië. Toen het bekend werd dat we na Italië in Antwerpen zouden gaan laden werd het druk op de brug. Want het was ook de tijd dat er geen internet was; contact met familie ging per telefoon via Scheveningen Radio. De Nederlandse officieren (álle officieren, toen nog wel!) verdrongen zich dan ook om naar huis te bellen.  Ikzelf, kort geleden gepromoveerd tot kapitein, was al net zo nerveus. Veel dichter bij Nederland zouden we deze reis niet komen, dus moesten vriendinnen, echtgenotes en andere belangstellenden afreizen naar Antwerpen. Want uiteraard lag je vroeger ook langer binnen…

  

Knippen en scheren

  ‘Stuurboord tien…! Stuurboord twintig, boegschroef half naar bakboord!’

Voorzichtig nu, aan mijn bakboordzijde een afgemeerd schip, vóór mij de nauwe ingang naar het droogdok en voor en achter een sleepboot die natuurlijk precies de verkeerde kant op trekken. De loods heeft het al opgegeven, die staat moeilijk Oost-West te kijken op de stuurboord brugvleugel met een ietwat onzekere glimlach.

   ‘Het gaat goed, kapitein.’ Ik ben blij dat hij dat vind maar heb geen tijd om te antwoorden.

   ‘Midscheeps! Bakboord tien, stop boegschroef!’ Even stutten anders raken we de dokwand, waar het voorschip nu dwars van is.

   ‘Passing the entrance…five meter on starboard!’ De tweede stuurman holt van bakboord naar stuurboord om de afstanden dwars-uit door te geven.

   ‘Het gaat goed, kapitein.’ Dat is de loods weer die nu via een digitaal speeltje bestudeerd hoe mijn roerorders uitpakken.

   ‘Wat is de afstand aan bakboord naar dat andere schip?’ In het gegraven droogdok ligt nog een schip; de afstand dwars-uit is niet meer dan tien meter.

   ‘Distance abeam to the other vessel… eight meter, decreasing!’ De stem van de tweede klinkt nu een octaaf hoger.

   ‘Bakboord twintig, boegschroef tachtig procent naar stuurboord!’ De eerste stuurman heeft het druk met roer en boegschroef.

 

 

Duizend beren en Beluga’s!

Het gebeurd niet vaak dat ik in een toeristenwinkeltje kom en het gebeurd nog veel minder dat ik er dan ook wat koop. Maar nu sta ik in zo’n zaak te twijfelen of ik nu die ene of dat andere zal kopen. Nee, ik ga nog niet vertellen waartussen ik wil kiezen, het moet een verrassing blijven.

   ‘Hoe oud is de baby?’ vraagt de verkoopster. Ze is klein en heeft een rond, bijna Aziatisch gezicht. Half Inuit, half Cree indiaan, verteld ze wanneer mijn Filipijnse derde stuurman haar brutaal vraagt of ze óók uit de Filipijnen komt.

   ‘Eh, die moet nog geboren worden…’ het klinkt een beetje vaag voorbarig besef ik en zo kijkt de verkoopster ook. Maar ja, voor de eerste keer opa worden is érg ingewikkeld.

Nadat onze kok, die ook mee is, nog snel een T-shirtje op de rug van de derde stuurman heeft gepast, (‘Mijn vriendin is ongeveer even klein als jij…’) gaan we terug aan boord.

   Onderweg komen we een standbeeld van een ijsbeer tegen. Gehucht Churchill schijnt bekend te zijn om haar vele ijsberen. In Nederland staat bij het verlaten van de bebouwde kom een blauw bord met een streep erdoor, hier staan borden die waarschuwen voor beren. ‘Report bear sightings!’ en ‘do not walk in this area!’.

   Gisterenavond werd er zelfs een beer in het centrum van het dorp gespot.

Toch waag ik het erop Cape Merry te bezoeken. Op deze kaap zag ik tijdens de aanloop van Churchill een klein fort en talloze Beluga’s, die vlak onder de kust zwemmen. Nieuwsgierig geworden of ik van dichtbij een foto kan maken van deze wonderlijke witte walvissen neem ik de scheepsfiets en ga erop uit. De haast tandeloze portier van het haventje wijst me enthousiast de weg.

   ‘But keep your eyes open! Het is niet uit te sluiten dat er een verdwaalde ijsbeer rondloopt!’ laat hij er weinig geruststellend op volgen.

   Aan het begin van de gravelweg, richting kaap, staat weer zo’n bord. ‘Do not walk in this area!’ Eronder staat een vervaarlijke ijsbeer afgebeeld. Ik kijk van het bord naar mijn fiets, en dan naar de weg. Aan weerszijden liggen grote, door ijs plat geschuurde rotsen, met daartussen lage vegetatie. Ideaal voor een beer om op de loer te liggen, denk ik.

Er nadert een auto. Ik wenk de chauffeur.

   ‘Is het veilig om per fiets naar Cape Merry te rijden? Vanwege ijsberen?’

De chauffeur kijkt me schattend aan.

   ‘Als je sneller kan fietsen dan een ijsbeer kan rennen wel…’ is het laconieke antwoord.